Ethereum nədir?
Rəqəmsal gələcəyimizin təməli
Ethereum-un necə işlədiyinə, onun gətirdiyi faydalara və bütün dünyada milyonlarla insan tərəfindən necə istifadə edildiyinə dair tam başlanğıc bələdçisi.
İcmal
Ethereum bütün dünyada Ethereum protokolu adlanan bir sıra qaydalara əməl edən kompüterlər şəbəkəsidir. Ethereum şəbəkəsi hər kəsin qura və istifadə edə biləcəyi icmalar, proqramlar, təşkilatlar və rəqəmsal aktivlər üçün təməl kimi çıxış edir.
İstənilən yerdən, istənilən vaxt Ethereum hesabı yarada, tətbiqlər dünyasını araşdıra və ya özünüzünkünü yarada bilərsiniz. Əsas yenilik ondan ibarətdir ki bütün bunları, qaydaları dəyişdirə və ya girişinizi məhdudlaşdıra biləcək mərkəzi orqana etibar etmədən edə bilərsiniz.
Daha çox öyrənmək üçün oxumağa davam edin…
Ethereum nə edə bilər?
Hər kəs üçün bankçılıq
Hər kəsin maliyyə xidmətlərinə çıxışı yoxdur. Ancaq Ethereum və onun üzərində qurulmuş kredit, borc və əmanət məhsullarına daxil olmaq üçün sizə lazım olan tək şey internet bağlantısıdır.
Açıq internet
Hər kəs Ethereum şəbəkəsi ilə əlaqə saxlaya və ya onun üzərində proqramlar qura bilər. Bu, bir neçə meqa-korporasiya tərəfindən idarə edilmək əvəzinə, öz aktivlərinizi və məlumatlarınızı idarə etməyə imkan verir.
Peer-to-peer şəbəkəsi
Ethereum, birbaşa digər insanlarla müqavilələr bağlamağa, onları koordinə etməyə və ya rəqəmsal aktivləri ötürməyə imkan verir. Vasitəçilərə etibar etmək lazım deyil.
Senzuraya davamlı
Heç bir hökumət və ya şirkət Ethereum üzərində nəzarətə malik deyil. Mərkəzsizləşdirmə, Ethereum-da ödəniş almanızın və ya xidmətlərdən istifadə etmənizin hər hansı şəxsin tərəfindən dayandırılmasını demək olar ki, qeyri-mümkün edir.
Ticarət zəmanətləri
Müştərilərin təhlükəsiz, daxili zəmanəti var ki, siz razılaşdırılmış şeyi təmin etsəniz, vəsaitlər əllərini dəyişəcək. Eynilə, tərtibatçılar qaydaların onlarda dəyişməyəcəyinə əmin ola bilərlər.
Yarana bilən məhsullar
Bütün proqramlar, ümumi qlobal vəziyyətə malik, eyni blokçeyn üzərində qurulur, yəni onlar bir-birin üzərində qurula bilirlər (Lego kərpicləri kimi). Bu, daha yaxşı məhsul və təcrübə əldə etməyə imkan verir və heç kimin proqramların etibar etdiyi alətləri silə bilməyəcəyinə zəmanət verir.
Blokçeyn bir əməliyyatlar bazasıdır ki, şəbəkədəki bir çox kompüterdə yenilənir və paylaşılır. Hər dəfə yeni əməliyyatlar dəsti əlavə edildikdə, ona “blok” deyilir - blokçeyn adı da buna görədir. Ethereum kimi ictimai blokçeynlər hər kəsə məlumat əlavə etməyə imkan verir, lakin silməyə imkan vermir. Əgər kimsə hər hansı məlumatı dəyişdirmək və ya sistemi aldatmaq istəyirsə, bunu şəbəkədəki əksər kompüterlərdə etməli olacaq. Bu çox çətindir! Bu, Ethereum kimi mərkəzləşdirilməmiş blokçeynləri yüksək dərəcədə təhlükəsiz edir.
Niyə Ethereum istifadə edim?
Qlobal miqyasda koordinasiya etmək, təşkilatlar yaratmaq, tətbiqlər qurmaq və dəyər paylaşmaq üçün daha davamlı, açıq və etibarlı yollarla maraqlanırsınızsa, Ethereum sizin üçündür. Ethereum hamımızın yazdığı bir hekayədir, ona görə gəlin və onunla birlikdə hansı inanılmaz dünyalar qura biləcəyimizi kəşf edin.
Ethereum, nəzarətlərindən kənar xarici qüvvələr səbəbindən aktivlərinin təhlükəsizliyi, sağlamlığı və ya hərəkətliliyi ilə bağlı qeyri-müəyyənliyi idarə etmək məcburiyyətində qalan insanlar üçün də qiymətə gəlməz olmuşdur.
Ethereum rəqəmlərdə
Ethereum-u kim idarə edir?
Ethereum heç bir xüsusi qurum tərəfindən idarə olunmur. O, Ethereum protokolunu izləyən və Ethereum blokçeyninə əlavə edən proqram ilə işləyən qoşulmuş kompüterlər olduqda mövcuddur. Bu kompüterlərin hər biri bir düyün kimi tanınır. Düyünlər hər kəs tərəfindən idarə oluna bilər, baxmayaraq ki, şəbəkənin təhlükəsizliyində iştirak etmək üçün siz ETH (Ethereum-un əsl tokeni) paylamalısınız. 32 ETH sahibi hər kəs bunu icazəyə ehtiyacı olmadan edə bilər.
Hətta Ethereum mənbə kodu, tək bir qurum tərəfindən istehsal olunmur. Hər kəs protokola dəyişikliklər təklif edə və təkmilləşdirmələri müzakirə edə bilər. Müstəqil təşkilatlar tərəfindən bir neçə proqramlaşdırma dillərində istehsal olunan Ethereum protokolunun bir neçə tətbiqi var və onlar adətən açıq şəkildə qurulur və icma töhfələrini təşviq edir.
Ağıllı müqavilələr nədir?
Ağıllı müqavilələr kompüter proqramlarıdır ki Ethereum blokçeynində yaşayırlar. Onlar bir istifadəçinin əməliyyatı ilə tətikləndiğində icra edirlər. Edə biləcəyi işlərdə, Ethereum-u çox çevik edir. Bu proqramlar mərkəzləşdirilməmiş tətbiqlər və təşkilatlar üçün tikinti blokları kimi çıxış edir.
Xidmət şərtlərini dəyişdirən məhsuldan istifadə etmisinizmi? Və ya faydalı hesab etdiyiniz funksiya silindi? Ağıllı müqavilə Ethereum-da dərc edildikdən sonra, Ethereum mövcud olduğu müddətdə onlayn və işlək olacaq. Müəllifin özü də onu götürə bilmir. Ağıllı müqavilələr avtomatlaşdırıldığı üçün heç bir istifadəçiyə ayrı-seçkilik qoymur və həmişə istifadəyə hazırdır.
Ağıllı müqavilələrin məşhur nümunələri kredit tətbiqləri, qeyri-mərkəzləşdirilmiş ticarət birjaları, sığorta, kvadrat maliyyələşdirmə, sosial şəbəkələr, NFT-lərdir - əsasən ağlınıza gələn hər şey.
Ethereum-un kriptovalyutası olan eterlə tanış olun
Ethereum şəbəkəsindəki bir çox hərəkətlər Ethereum-un quraşdırılmış kompüterində (Ethereum Virtual Machine kimi tanınır) bəzi işlərin görülməsini tələb edir. Bu hesablama pulsuz deyil; ödəniş, Ethereum-un Ether (ETH) adlı yerli kriptovalyutasından istifadə üçün həyata keçir. Bu o deməkdir ki, şəbəkədən istifadə etmək üçün sizə ən azı az miqdarda Ether lazımdır.
Ether sırf rəqəmsaldır və siz onu dünyanın istənilən yerinə dərhal göndərə bilərsiniz. Ether tədarükü heç bir hökumət və ya şirkət tərəfindən idarə olunmur - mərkəzləşdirilməmiş və tamamilə şəffafdır. Ether protokola uyğun olaraq dəqiq şəkildə yalnız şəbəkənin təhlükəsizliyini təmin edən stakerlərə verilir.
İllik enerji istehlakı TWh/il
Ethereum-un enerji istehlakı haqqında nə demək olar?
15 sentyabr 2022-ci ildə Ethereum, sübutundan proof-of-stake-ə keçirən The Merge təkmilləşdirməsindən keçdi.
Merge Ethereum-un ən böyük təkmilləşdirməsi idi və Ethereum-un təhlükəsizliyini təmin etmək üçün tələb olunan enerji istehlakını 99,95% azaldıb, daha az karbon dəyəri üçün daha təhlükəsiz şəbəkə yaratdı. Ethereum indi təhlükəsizliyini və miqyasını artırarkən aşağı karbonlu blokçeyndir.
Eşitdim ki, kriptovalyuta cinayət fəaliyyəti üçün alət kimi istifadə olunur. Bu doğrudur?
Hər hansı bir texnologiyalarda olduğu kimi, bəzən ondan da sui-istifadə ediləcək. Bununla belə, bütün Ethereum əməliyyatları açıq blokçeyndə baş verdiyi üçün, səlahiyyətlilər üçün qeyri-qanuni fəaliyyəti izləmək ənənəvi maliyyə sistemində olduğundan daha asan olur və bu, Ethereum-u gizli işlər görmək istəyənlər üçün daha az cəlbedici edir.
Avropa İttifaqının Hüquq Mühafizə Orqanları üzrə Əməkdaşlıq Agentliyi olan Europol-un son hesabatının əsas nəticələrinə görə kriptovalyuta cinayət məqsədləri üçün fiat valyutalarından daha az istifadə olunur:
“Qeyri-qanuni fəaliyyətlər üçün kriptovalyutaların istifadəsi ümumi kriptovalyuta iqtisadiyyatının yalnız kiçik bir hissəsini təşkil edir və bu, ənənəvi maliyyəyə cəlb olunan qeyri-qanuni vəsaitlərin miqdarından nisbətən kiçik görünür.”
Ethereum və Bitcoin arasındakı fərq nədir?
2015-ci ildə istifadəyə verilən Ethereum bəzi böyük fərqlərlə Bitcoin-in innovasiyası üzərində qurulur.
Hər ikisi ödəniş təminatçıları və ya banklar olmadan rəqəmsal puldan istifadə etməyə imkan verir. Lakin Ethereum proqramlaşdırıla bilər, ona görə də siz onun şəbəkəsində mərkəzləşdirilməmiş tətbiqlər yarada və yerləşdirə bilərsiniz.
Bitcoin bizə dəyərli olduğunu düşündüyümüz şeylər haqqında bir-birimizə əsas mesajlar göndərməyə imkan verir. Səlahiyyətsiz dəyər yaratmaq artıq güclüdür. Ethereum bunu genişləndirir: sadəcə mesajlar deyil, hər hansı bir ümumi proqram və ya müqavilə yaza bilərsiniz. Yaradıla bilən və razılaşdırıla bilən müqavilələr üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur, buna görə də Ethereum şəbəkəsində böyük yeniliklər baş verir.
Bitcoin yalnız bir ödəniş şəbəkəsi olsa da, Ethereum daha çox maliyyə xidmətləri, oyunlar, sosial şəbəkələr və digər tətbiqlər bazarına bənzəyir.
Further reading
Ethereum həftə xəbərləri - Ekosistem üzrə əsas inkişafları əhatə edən həftəlik xəbər bülleteni.
Atomlar, Təsisatlar, Blokçeynlər - Blokçeyn niyə vacibdir?
Nüvə Ethereum-un Xəyalı