DAOlar nima?
DAO umumiy maqsad yo‘lida ishlaydigan jamoaviy tashkilotdir.
DAO bizga butun dunyo bo‘ylab hamfikrlar bilan fondlar yoki operatsiyalarni boshqarish uchun xayrixoh rahbarga ishonmasdan ishlash imkonini beradi. O‘z xohishi bilan mablag‘ sarflay oladigan bosh direktor yoki buxgalteriya hisobini boshqaradigan moliya direktori yo‘q. Buning o‘rniga, kodga kiritilgan blokcheynga asoslangan qoidalar tashkilot qanday ishlashi va mablag‘lar qanday sarflanishini belgilaydi.
Ularda hech kim guruhning roziligisiz kirish huquqiga ega bo‘lmagan ichki xazinalar mavjud. Qarorlar tashkilotdagi har bir kishining ovozini ta’minlash uchun takliflar va ovoz berish orqali boshqariladi va hamma narsa shaffof tarzda sodir bo‘ladi.
Nega bizga DAOlar kerak?
Mablag‘ va mablag‘ni o‘z ichiga olgan odam bilan tashkilotni boshlash siz bilan ishlayotgan odamlarga nisbatan katta ishonchni talab qiladi. Ammo siz bilan faqat internetda muloqot qilgan odamga ishonish qiyin. DAOlar bilan guruhda boshqa hech kimga ishonishingiz shart emas, faqat DAO kodi 100% shaffof va har kim tomonidan tekshirilishi mumkin.
Bu global hamkorlik va muvofiqlashtirish uchun juda ko‘p yangi imkoniyatlarni ochadi.
Taqqoslash
| DAO | An’anaviy tashkilot |
|---|---|
| Odatda tekis va to‘liq demokratlashtirilgan. | Odatda iyerarxik. |
| Amalga oshirilishi kerak bo‘lgan har qanday o‘zgarishlar uchun a’zolar tomonidan ovoz berish talab qilinadi. | Tuzilishiga qarab, o‘zgarishlar yagona partiyadan talab qilinishi yoki ovoz berish taklif qilinishi mumkin. |
| Ovozlar sanaldi va natija ishonchli vositachisiz avtomatik ravishda amalga oshirildi. | Agar ovoz berishga ruxsat berilgan bo‘lsa, ovozlar ichki hisob-kitob qilinadi va ovoz berish natijalari qo‘lda ko‘rib chiqilishi kerak. |
| Taklif qilinayotgan xizmatlar markazlashtirilmagan tarzda avtomatik ravishda ko‘rib chiqiladi (masalan, xayriya mablag‘larini taqsimlash). | Manipulyatsiyaga moyil bo‘lgan inson tomonidan boshqarishni yoki markazlashtirilgan boshqaruvli avtomatlashtirishni talab qiladi. |
| Barcha faoliyat shaffof va to‘liq ommaviy. | Faoliyat odatda xususiy va jamoatchilik uchun cheklangan. |
DAO namunalari
Buni yanada tushunarli qilish uchun DAOdan qanday foydalanishingiz mumkinligiga bir nechta misollar keltiramiz:
- Xayriya tashkiloti - siz dunyodagi istalgan kishidan xayriya qabul qilishingiz va qaysi sabablarga ko‘ra mablag‘ ajratishga ovoz berishingiz mumkin.
- Umumiy egalik - siz jismoniy yoki raqamli aktivlarni sotib olishingiz mumkin va a’zolar ulardan qanday foydalanish haqida ovoz berishlari mumkin.
- Venchur va grantlar - siz investitsiya kapitalini jamlaydigan va tashabbuslarga ovoz beradigan venchur fondini yaratishingiz mumkin. Qaytarilgan pul keyinchalik DAO a’zolari o‘rtasida qayta taqsimlanishi mumkin.
DAOlar qanday ishlaydi?
DAOning asosi uning bo‘lib, u tashkilot qoidalarini belgilaydi va guruh g‘aznachiligini saqlaydi. Shartnoma Ethereum’da kuchga kirgach, ovoz berishdan tashqari hech kim qoidalarni o‘zgartira olmaydi. Agar kimdir koddagi qoidalar va mantiqsiz narsani qilishga harakat qilsa, u muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. G‘aznachilik aqlli shartnoma bilan belgilanishi ham hech kim guruhning roziligisiz pul sarflay olmasligini anglatadi. Bu shuni anglatadiki, DAOlarga markaziy hokimiyat kerak emas. Buning o‘rniga, guruh birgalikda qarorlar qabul qiladi va ovoz berilganda to‘lovlar avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Bunday bo‘lishi mumkin, chunki smart-shartnomalar Ethereum platformasida ishga tushgandan keyin buzilish xavfi oldi olingan boʻladi. Kodni (DAO qoidalari) odamlar sezmagan holda tahrirlay olmaysiz, chunki hamma narsa ochiq.
Ethereum va DAOlar
Ethereum bir qator sabablarga ko‘ra DAO uchun mukammal asos hisoblanadi:
- Ethereum konsensusi markazlashtirilmagan va tashkilotlar tarmoqqa ishonishi uchun yetarli darajada o‘rnatilgan.
- Aqlli shartnoma kodini jonli efirda, hatto egalari ham o‘zgartira olmaydi. Bu DAOga dasturlashtirilgan qoidalarga muvofiq ishlash imkonini beradi.
- Aqlli shartnomalar pul yuborishi/olishi mumkin. Busiz guruh mablag‘larini boshqarish uchun ishonchli vositachi kerak bo‘ladi.
- Ethereum hamjamiyati raqobatdan ko‘ra ko‘proq hamkorlikka asoslangan bo‘lib, eng yaxshi tajribalar va qo‘llab-quvvatlash tizimlarining tezda paydo bo‘lishiga imkon beradi.
DAO boshqaruvi
DAOni boshqarishda ovoz berish va takliflar qanday ishlashi kabi ko‘plab mulohazalar mavjud.
Delegatsiya
Vakolatni topshirish DAO tizimidagi vakillik demokratiyasining bir ko‘rinishiga o‘xshaydi. Token egalari o‘zlarini nomzod sifatida ko‘rsatgan hamda protokolni boshqarish va doimiy ravishda xabardor bo‘lib turish majburiyatini olgan foydalanuvchilarga ovoz berish huquqini topshiradilar.
Yorqin namuna
ENS(opens in a new tab) - ENS egalari o‘z ovozlarini jamiyatning faol a’zolariga ishonib topshirishlari mumkin, ular esa ularni vakillik qilib ifodalaydilar.
Tranzaksiyalarni avtomatik boshqarish
Ko‘plab DAOlarda, a’zolarning yetarli soni ijobiy ovoz bergan taqdirda, tranzaksiyalar avtomatik tarzda amalga oshiriladi.
Yorqin namuna
Nouns(opens in a new tab) - Nouns DAO tashkilotida, ovoz berish kvorumi to‘plansa va ko‘pchilik ijobiy ovoz bersa, asoschilari tomonidan veto qo‘yilmagan taqdirda, bitim avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Multisig boshqaruvi
DAOlarda minglab ovoz beruvchi a’zolar bo‘lishi mumkin, lekin mablag‘lar ishonchli va odatda (shaxsiy ma’lumotlari jamoatchilikka ma’lum bo‘lgan) 5-20 nafar faol jamoa a’zolari tomonidan boshqariladigan da saqlanishi mumkin. Ovoz berishdan so‘ng, imzolovchilari jamiyat xohish-irodasini amalga oshiradi.
DAO qonunlari
1977-yilda Vayoming shtatida tadbirkorlarni himoya qiladigan va ularning javobgarligini cheklaydigan MCHJ tashkiliy-huquqiy shakli ixtiro qilindi. Yaqinda ular DAOlar uchun huquqiy maqomni belgilaydigan yangi DAO qonunchiligini ishlab chiqishda peshqadamlik qildilar. Hozirda Vayoming, Vermont va Virgin orollari ma’lum darajada DAO qonunchiligiga ega.
Yorqin namuna
CityDAO(opens in a new tab) tashkiloti Vayomingning DAO qonunidan foydalanib, Yellowstone milliy bog‘i yaqinidagi 16 gektarlik yerni sotib oldi.
DAO aʼzosi
DAO a’zoligi uchun turli xil modellar mavjud. A’zolik ovoz berish qanday ishlashini va DAOning boshqa asosiy qismlarini aniqlashi mumkin.
Tokenga asoslangan aʼzolik
Odatda, ishlatiladigan tokenga qarab, to‘liq bo‘lishi mumkin. Aksariyat hollarda, bu boshqaruv tokenlari hech qanday ruxsatsiz savdo qilinishi mumkin. Boshqalari esa likvidlik ta’minlash yoki boshqa turdagi "ish isboti" orqali qo‘lga kiritilishi lozim. Har qanday holatda ham, tokenni shunchaki saqlash ovoz berish huquqini beradi.
Odatda keng tarqalgan markazlashmagan protokollar va/yoki tokenlarni boshqarish uchun qo‘llaniladi.
Yorqin namuna
MakerDAO(opens in a new tab) - MakerDAO‘ning MKR tokeni markazlashmagan birjalarda keng tarqalgan bo‘lib, har qanday kishi uni sotib olish orqali Maker protokolining kelajagiga oid qarorlarda ovoz berish huquqiga ega bo‘lishi mumkin.
Ulushga asoslangan aʼzolik
Ulushga asoslangan DAOlar ko‘proq ruxsat talab qilsa-da, hamon ancha ochiq hisoblanadi. Bo‘lajak a’zolar DAOga qo‘shilish uchun taklif kiritishlari mumkin. Odatda, ular o‘z takliflarini tokenlar yoki ish shaklida qiymatli hissa sifatida taqdim etadilar. Aksiyalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ovoz berish huquqi va mulk egaliginining ifodasi hisoblanadi. A’zolar xazinaning o‘zlariga tegishli ulushini olib, istalgan paytda chiqib ketishlari mumkin.
Odatda xayriya tashkilotlari, ishchilar jamoalari va investitsiya klublari singari bir-biriga yaqinroq, insonga yo‘naltirilgan tashkilotlar uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, protokollar va tokenlarni ham boshqarish imkoniyatiga ega.
Yorqin namuna
MolochDAO(opens in a new tab) Ethereum loyihalarini moliyalashtirish masalalariga e’tibor qaratgan tashkilot hisoblanadi. Ular a’zolik uchun taklif talab qiladi, chunki guruh sizning potentsial grant oluvchilar haqida asosli qarorlar qabul qilish uchun zarur bo‘lgan tajriba va mablag‘ingiz borligini baholashi kerak. Siz ochiq bozordan DAOga kirish huquqini shunchaki sotib ololmaysiz.
Nufuzga asoslangan aʼzolik
Nufuz DAOda ishtirok etganlikni tasdiqlovchi dalil bo‘lib, unga ovoz berish vakolatini beradi. Token yoki ulushga asoslangan a’zolikdan farqli o‘laroq, obro‘ga asoslangan DAOlar hissa qo‘shuvchilarga egalik huquqini o‘tkazmaydi. Obro‘-e’tiborni sotib olish, boshqaga o‘tkazish yoki topshirish mumkin emas; DAO a’zolari uni faqat faol ishtirok etish orqali qo‘lga kiritishlari lozim. Zanjir ustidagi ovoz berish ruxsatsiz amalga oshiriladi va bo‘lajak a’zolar DAOga qo‘shilish uchun erkin takliflar kiritishlari hamda o‘z hissalari evaziga mukofot sifatida obro‘ va tokenlar olishni so‘rashlari mumkin.
Odatda protokollar va ni markazlashmagan tarzda ishlab chiqish va boshqarish uchun qo‘llaniladi, shuningdek, xayriya tashkilotlari, ishchi jamoalari, investitsiya klublari va boshqa turli xil tashkilotlar uchun ham juda qulay hisoblanadi.
Yorqin namuna
DXdao(opens in a new tab) – DXdao 2019-yildan beri markazlashmagan protokollar va ilovalarni yaratish va boshqarish bilan shug‘ullanayotgan global mustaqil jamoadir. U mablag‘larni muvofiqlashtirish va boshqarish uchun obro‘ga asoslangan boshqaruv va dan foydalangan, bu esa hech kim o‘z mablag‘i evaziga uning kelajagiga yoki boshqaruviga ta’sir o‘tkaza olmasligini anglatardi.
DAOga qo‘shilish / boshlash
Join a DAO
- Ethereum hamjamiyatining DAOlari
- DAOHausning DAOlar ro‘yxati(opens in a new tab)
- Tally.xyz DAOlar ro‘yxati(opens in a new tab)
DAOni boshlash
- DAOHaus yordamida DAOni chaqirish(opens in a new tab)
- Tally bilan Governor DAO dasturini boshlang(opens in a new tab)
- Aragon asosidagi DAOni yarating(opens in a new tab)
- Koloniyani boshlash(opens in a new tab)
- DAOstack golografik konsensusi bilan DAOni yarating(opens in a new tab)
Qo'shimcha o'qish
DAO mavzulari
- DAO nima?(opens in a new tab) - Aragon(opens in a new tab)
- DAOlar uyi(opens in a new tab) - Metagame(opens in a new tab)
- DAO nima va u nima uchun?(opens in a new tab) - DAOhaus(opens in a new tab)
- DAO bilan ishlaydigan raqamli hamjamiyatni qanday boshlash mumkin(opens in a new tab) - DAOhaus(opens in a new tab)
- DAO nima?(opens in a new tab) - Coinmarketcap(opens in a new tab)
- Holografik konsensus nima?(opens in a new tab) - DAOstack(opens in a new tab)
- DAOlar korporatsiya emas: avtonom tashkilotlarda nomarkazlashtirish muhim bo‘lgan joyda Vitalik(opens in a new tab)
- DAO, DAC, DAs va boshqalar: Atamalar bo‘yicha to‘liq bo‘lmagan qo‘llanma(opens in a new tab) - Ethereum Blog(opens in a new tab)
Videos
- Kriptoda DAO nima?(opens in a new tab)
- DAO shahar qura oladimi?(opens in a new tab) - TED(opens in a new tab)