Ի՞նչ է Ethereum-ը
Մեր թվային ապագայի հիմնասյունը
Ուղեցույց սկսնակների համար, թե ինչպես է գործում Էթերիումը, ինչ օգտակար գործառույթներ է առաջարկում և ինչպես է օգտագորգծվում միլլիոնավոր մարդկանց կողմից ամբողջ աշխարհով:
Summary
Էթերիումը համակարգիչների գլոբալ ցանց է, որոնցից յուրաքանչյուրը հետևում է որոշակի օրենքների հավաքածուի: Այդ հավաքածուն կոչվում է Էթերիում արձանագրություն(անգլ. Ethereum Protocol): Էթերիում հարթակը տարբեր կազմակերպությունների, համայնքների, հավելվածների և թվային արժույթների համար, որոնք կարող են ստեղծվել և օգտագործվել ցանկացածի կողմից, հանդիսանում է որպես հիմնասյուն:
Դուք կարող եք ցանկացած տեղից և ցանկացած ժամի ստեղծել Էթերիում հաշիվ և բացահայտել դրանում առկա հավելվածների աշխարհը, կամ ինքներդ ստեղծել որևէ հավելված: Հիմնական նորարարությունը կայանում է նրանում, որ ոչ մի կենտրոնացված իշխանություն չի կարող փոխել դրանում գործող օրենքները կամ սահմանափակել Ձեր հասանելիությունը ցանցին:
- Free and global Ethereum accounts
- Pseudo-private, no personal information needed
- Without restrictions anyone can participate
- No company owns Ethereum or decides its future
Ի՞նչ կարող է անել Էթերիումը
Բանկ՝ բոլորի համար
Ոչ բոլոր մարդիկ ունեն հասանելիություն ավանդական ֆինասսական ծառայություններին: Սակայն Էթերիումից և նրա կողմից տրամադրվող ֆինանսական ծառայություններից օգտվելու համար հարկարովոր է ընդամենը ունենալ ինտերնետ կապ:
Բաց ինտերնետ
Ցանկացած մեկը կարող է օգտվել Էթերիումից կամ հավելվածներ ստեղծել դրա հիման վրա: Սա թույլ է տալիս վերահսկել սեփական ակտիվներն ու ինքնությունը, դրանց կառավարումը մի քանի գերխոշոր ընկերություններին վստահելու փոխարեն:
Առանց միջնորդի համակարգ
Էթերիումը հնարավորություն է տալիս առանց որևէ միջնորդի որոշումներ կայացնել և թվային ակտիվներ փոխանցել այլ անձանց:
Գրաքննության նկատմամբ դիմացկուն
Ոչ մի կառավարություն կամ ընկերություն չի վերահսկում Էթերիումը: Ապակենտրոնացվածության շնորհիվ գրեթե անհնար է որևէ մեկի համար խոչընդոտել Ձեզ օգտվելու Էթերիումով վճարումներ ստանալուց կամ դրա այլ տրամադրած ծառայություններից:
Կոմերցիոն երաշխիքներ
Հաճախորդներն երաշխավորված են, որ նրանց միջոցները կարող են փոխանցվել միայն այն դեպքում, եթե նախապես պայմանավորվածության պայմանները կատարվեն: Ինչպես նաև, ծրագրավորողները կարող են համոզված լինել, որ օրենքները նրանց համար չեն փոխվելու:
Բաղադրելի արտադրանքներ
Բոլոր հավելվածները պատրաստված են նույն բլոկչեյնի հիման վրա և կիսում են նույն գլոբալ վիճակը: Այսինքն, այդ հավելվածները լեգոյի աղյուսիկների նման կարող են կառուցվել մեկը մեկի վրա հիմնվելով: Այս հանգամանքը թույլ է տալիս ավելի լավ արտադրանքներ կառուցելու և տալիս է երաշխիքներ, որ ոչ ոք չի կարող հեռացնել որևէ գործիք, որի վրա որ հավելվածները հիմնված են:
Բլոկչեյնը փոխանցումների տվյալների բազա է, որը թարմացվում և կիսվում է ցանցի մաս կազմող շատ համակարգիչների միջև: Պարբերաբար, այդ բազային ավելանում է փոխանցումների նոր հավաքածու: Այն կոչվում է բլոկ: Այստեղից էլ եկել է <<բլոկչեյն>> (բլոկերի շղթա) անվանումը: Հանրային բլոկչեյնները, ինչպես օրինակ Էթերիումը, թույլ են տալիս ցանկացած անձի նոր տվյալ ավելացնել, բայց ոչ ոք որևէ տվյալ հեռացնելու իրավունք չունի: Եթե որևէ մեկն ուզենար համակարգում եղած տվյալները փոխեր, կամ այլ կերպով համակարգին խաբել, դրա համար նրան պետք կգար վերահսկել ցանցում առկա համակարգիչների մեծամասնությունը: Իսկ դա բավականին մեծ քանակ է: Այդ իսկ պատճառով Էթերիումի նման ապակենտրոնացված բլոկչեյնները մեծապես անվտանգ են:
Ի՞նչու պետք է ես օգտվեմ Էթերիումից
Եթե ցանկանում եք ավելի ճկուն, բաց և վստահելի ձևերով գլոբալ հարթակում ստեղծել կազմակերպություններ, կառուցել հավելվածներ և կիսվել տարբեր թվային արժեքներով, ապա Էթերիումը Ձեզ համար է: Էթերիումը պատմություն է, որը գրվում է բոլորիս կողմից, այնպես որ եկեք և բացահայտեք, թե ինչպիսի հրաշալի աշխարհներ կարող ենք միասին կառուցել դրա հետ:
Էթերիումը նաև անգին ծառայություն է մատուցել այն անձանց համար, ովքեր պետք է հաղթահարեին իրենց ակտիվների անվտանգության և շարժունակության հետ կապված անորոշությունը, որի պատճառ են հանդիսացել իրենց վերահսկողությունից դուրս գտնվող արտաքին ուժերը:
Էթերիումը թվերով
Ո՞վ է աշխատեցնում Էթերիումը
Էթերիումը չի կառավարվում որևէ կոնկրետ անձի կամ կազմակերպության կողմից: Այն կարող է գործել, եթե ցանցին կան միացացծ համակարգիչներ, որոնք գործում են Էթերիումի արձանագրության համաձայն և բլոկներ են ավելացնում Էթերիումի բլոկչեյնին: Այս համակարգիչները կոչվում են հանգույցներ(անգլ. nodes): Հանգույցները կարող են գործարկվել ցանկացած անձի կողմից, բայց ցանցին մասնակցելու համար, որպես ավանդ պետք է ներդնել 32 Էթեր (ETH): Ցանկացած անձ, ով ունի 32 Էթեր (ETH), կարող է առանց որևէ թույլտվության սեփական հանգույց գործարկել:
Նույնիսկ Էթերիումի հիմնական կոդը գրված չէ մեկ հաստատության կողմից: Յուրաքանչյուր անձ կարող է առաջարկել փոփոխություններ կատարել պրոտոկոլում, ինչպես նաև քննարկել արդիականացումները(անգլ. upgrades): Գոյություն ունեն Էթերիում արձանագրության տարբեր իմպլեմենտացիաներ, որոնք ստեղծվել են տարբեր կազմակերպությունների կողմից, տարբեր ծրագրավորման լեզուներով: Դրանք բաց են համայնքի այլ անձանց համար, ովքեր ուզում են իրենց ներդրումն ունենալ ծրագիրը արդիականացնելու գործում:
What are smart contracts?
Սմարթ կոնտրակները համակարգչային ծրագրեր են, որոնք գործում են Էթերիում բլոկչեյնում: Նրանք գործարկվում են օգտատիրոջ կողմից գործարկված տրանզակցիայի միջոցով: Դրանք Էթերիումը իր կիրառության մեջ շատ ճկուն են դարձնում: Այս ծրագրերը հանդիսանում են ապակենտրոնացված հավելվածների և կազմակերպությունների հիմնաքարերը:
Երբևիցե օգտվե՞լ եք ինչ-որ արտադրանքից, որն ընթացքում փոխել է ծառայության պայմաննները կամ հեռացրել մի գործառույթ, որից հաճածակի օգտվում էիք: Սմարթ կոնտրակտը հայտարարագրվելուց հետո լինելու է օնլայն և գործունյա այքան ժամանակ, ինչքան որ կգործի Էթերիումի հարթակը: Նույնիսկ Սմարթ կոնտրակտի հեղինակը այն չի կարող ջնջել: Քանի որ սմարթ կոնտրակներն ավտոմատացված են, դրանք չեն տարբերակում օգտատերերին և միշտ պատրաստ են օգտագործման:
Սմարթ կոնտրակտների հայտնի օրինակներ են, վարկավորման հավելվածները, Ապակենտրոնացված առք ու վաճառքի բորսաները, ապահովագրական հավելվածները, քառակուսային հիմնադրամները(անգլ. quadratic funding), սոցիալական ցանցերը, NFT-ները և այլն:
Ծանոթացեք Էթերիումի արժույթ՝ Էթերի (ETH) հետ
Էթերիումի հարթակում շատ գործողություններ պահանջում են որոշակի աշխատանք, որը պետք է կատարվի Էթերիումի ներդրված համակարգչի (Էթերիումի Վիրտուալ Մեքենա) կողմից: Այդ աշխատանքը անվճար չի կատարվում. այն վճարվում է Էթերիումի առաջնային արժույթ՝ Էթերի (ETH) միջոցով: Սա նշանակում է, որ դուք պետք է ունենաք գոնե նվազագույն քանակի Էթեր, հարթակից օգտվել կարողանալու համար:
Էթերը (ETH) թվային արժույթ է և այն կարելի է վայրկյանների ընթացքում ուղարկել ցանկացած վայրում գտնվող ցանկացած անձի: Էթերի համընդհանուր պաշարը չի վերահսկվում որևէ կառավարության կամ կազմակերպության կողմից՝ այն ապակենտրոնացված և թափանցիկ կերպով գործող արժույթ է: Էթերի (ETH) նոր չափաբաժիններ թողարկվում են կոնկրետ քանակով, հիմնվելով Էթերիումի պրոտոկոլի վրա: Դրանք ուղարկվում են միայն այն ավանդատուներին(անգլ. stakers), որոնք ապահովում են համակարգի բնականոն աշխատանքը:
Էներգիա տարեկան ծախսը արտահայտված ԿՎտ*Տարի-ով
Ի՞նչ կասեք Էթերիումի էներգիայի ծախսի մասին
2022 թվականի սեպտեմբերի 15-ին, Էթերիումն անցավ Միաձուլում(անգլ. The Merge) արդիականացման գործընթացը, որը փոխակերպեց Էթերիումը Աշխատանքային ապացույց(Proof-of-work) կոնցեպտով գործելուց բաժնեմասային ապացույց (Proof-of-stake) կոնցեպտով գործելուն:
Միաձուլումը Էթերիումի խոշորագույն արդիականացման գործընթացն էր, որն իջեցրեց Էթերիումի էներգիայի ծախսը 99,95%-ով, ստեղծելով ավելի ապահով համակարգ, շատ ավելի քիչ ածխածնային արտանետումներով: Էթերիումն այժմ համարվում է ցածր ածխածնային մակարդակով բլոկչեյն, որն ուժեղացնում է իր անվտանգությունն ու մեծացնում է ծավալները:
Լսել եմ, որ կրիպտոարժույթներն օգտագործվում են որպես հանցավոր գործունեություն ծավալելու գործիք: Այդպե՞ս է դա:
Ցանկացած տեխնոլոգիայի նման, այն նույնպես կարող է օգտագործվել վատ նպատակների համար: Այնուամենայնիվ, քանի որ Էթերիումի բոլոր փոխանցումները կատարվում բաց հարթակում, հաճախ, օրինապահ մարմինների համար ավելի հեշտ է լինում հետևել ոչ օրինական գործունեությանը քան դա կլիներ ավանդական տրանսֆերների դեպքում, այդպիսով Էթերիումն վելի քիչ ցանկալի ընտրություն դարձնելով աննկատ մնալ ցանկացող կողմերի համար:
Ըստ Եվրամիության Իրավապահ գործակալության վերջին զեկույցի՝ կրիպտոարժույթները հանցավոր նպատակների համար օգտագործվում են շատ ավելի քիչ ծավալներով, քան թե ավանդական արժույթները.
<<Կրիպտոարժույթների օգտագործումը հանցավոր նպատակների համար ընդհանուր կրիպտոտնտեսության միայն մի փոքր մասն է կազմում, և այն ծավալներով զգալիորեն զիջում է հանցավոր գործունեության մեջ ներառված ավանդական ֆինանսներին>>:
Ինչն է Էթերիումի և Բիթքոինի տարբերությունը
Էթերիումը գործարկվել է 2015 թվականին, հիմնված լինելով Բիթքոինի նորարարության վրա, բայց ունենալով մի քանի մեծ տարբերություններ:
Երկուսն էլ հնարավորություն են տալիս առանց միջնորդի թվային արժույթի փոխանցումներ կատարել: Բայց ի տարբերություն Բիթքոինի, Էթերիումը ծրագրավորելի է, այնպես որ այստեղ կարող եք կառուցել և գործարկել Ձեր սեփական ապակենտրոնացված հավելվածները:
Բիթքոինը մեզ հնարավորություն է տալիս իրար ուղարկելու հաղորդագրություններ, որոնց մենք ինչ-որ արժեք ենք վերագրում: Առանց որևէ իշխանական կառույցի կարողանալ որևէ բանի արժեք վերագրել արդեն իսկ հիանալի է: Սրա հետ մեկտեղ, Էթերիումը, պարզ հաղորդագրություններից բացի, հնարավորություն է տալիս նաև գրել ցանկացած ընդհանրական ծրագիր( կամ պայմանագիր): Սա մեծ նորարարություն է, քանի որ չկա որևէ սահմանափակում, թե ինչ ձևաչափով պետք է գրվի այդ պայմանագիրը:
Բիթքոինն իրենից զուտ վճարման համակարգ է ներկայացնում, մինչդեռ Էթերիումն հանդիսանում է ավելի շատ որպես ֆինանսական ծառայությունների, խաղերի, սոցիալական ցանցերի և այլ տիպի հավելվածների մի մեծ շուկա:
Further reading
Էթերիումի շաբաթվա նորությունները - Շաբաթական տեղեկագիր էկոհամակարգում տեղի ունեցող զարգացումների մասին:
Ատոմներ, կառույցներ, բլոկչեյններ Ինչո՞ւ բլոկչեյները նշանակություն ունեն
Միջուկ Էթերիումի երազանքը