Sayfanın son güncellenmesi: 21 Eylül 2023
Web3'e Giriş
Merkezileştirme, milyarlarca insanın World Wide Web'e katılmasına yardımcı oldu ve üzerinde yaşadığı istikrarlı, sağlam altyapıyı yarattı. Aynı zamanda bir avuç merkezi kuruluş World Wibe Web'in büyük bölümünde neye izin verilip verilmemesi gerektiğine tek taraflı olarak karar verebilmelerini sağlayan bir güce sahip oldu.
Web3 bu ikileme bir cevaptır. Büyük teknoloji şirketleri tarafından tekelleştirilen bir Web yerine, Web3 merkeziyetsizliği benimsiyor ve kullanıcıları tarafından inşa ediliyor, işletiliyor ve sahipleniliyor. Web3, gücü şirketlerden ziyade bireylerin eline verir. Web3 hakkında konuşmadan önce buraya nasıl geldiğimizi keşfedelim.
Erken Web
Çoğu insan Web'i modern yaşamın sürekli bir desteği olarak düşünür; icat edilmiş ve o zamandan beri var olmuş gibi. Ancak bugün çoğumuzun bildiği Web, başlangıçta hayal edilenden oldukça farklı. Bunu daha iyi anlamak için internetin kısa geçmişini kabaca dönemlere bölmek faydalı olur: Web 1.0 ve Web 2.0.
Web 1.0: Salt Okunur (1990-2004)
Tim Berners-Lee 1989'da CERN, Cenevre'de ileride World Wide Web haline dönüşecek protokolleri geliştirmekle meşguldü. Fikri ne miydi? Dünyanın herhangi bir yerinden bilgi paylaşımına izin veren açık, merkezi olmayan protokoller oluşturmak.
Berners-Lee'nin şimdi 'Web 1.0' olarak bilinen ilk başlangıcı, kabaca 1990 ile 2004 arasında gerçekleşti. Web 1.0, çoğunlukla şirketlerin sahip olduğu statik web siteleriydi ve kullanıcılar arasında sıfıra yakın etkileşim vardı - bireyler nadiren içerik üretiyordu - bu, salt okunur web olarak bilinmesine yol açtı.
Web 2.0: Okuma-Yazma (2004-şimdi)
Web 2.0 dönemi, 2004 yılında sosyal medya platformlarının ortaya çıkmasıyla başladı. Web salt okunur olmaktan çıkarak hem okunup hem yazılan bir şeye dönüştü. Şirketler kullanıcılara içerik sağlamak yerine kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin paylaşılması ve kullanıcılar arasında etkileşim kurulabilmesi için platformlar sağlamaya başladılar. Daha fazla insan çevrimiçi hale geldikçe bir avuç önde gelen şirket web'de oluşturulan trafik ve değerin orantısız bir miktarını kontrol etmeye başladı. Web 2.0 aynı zamanda reklama dayalı gelir modelini de doğurdu. Kullanıcılar içerik oluşturabilirken bu içeriğin sahibi olamadılar veya para kazanma özelliğinden faydalanmadılar.
Web 3.0: Oku-Yaz-Sahip Ol
"Web 3.0" önermesi, Ethereum'un 2014'te piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra Ethereum'un kurucu ortağı Gavin Wood tarafından ortaya atıldı. Gavin, kripto para birimini ilk benimseyenlerin çoğunun hissettiği bir soruna bir çözüm getirdi: Web çok fazla güven gerektiriyordu. Yani bugün insanların bildiği ve kullandığı webin büyük bölümü bir avuç özel şirketin halkın çıkarları doğrultusunda hareket edeceklerine güvenmemize dayanıyor.
Web3 nedir?
Web3, yeni ve daha iyi bir internet vizyonu için her şeyi kapsayan bir terim haline geldi. Web3 özünde gücü kullanıcılara mülkiyet biçiminde geri vermek için blok zincirleri, kripto para birimlerini ve NFT'leri kullanır. 2020'de Twitter(opens in a new tab)'da yayınlanan bir gönderi durumu en iyi şekilde özetliyor: Web1 salt okunurdu, Web2 okunur/yazılır, Web3 okunur/yazılır/sahip olunur olacak.
Web3'ün temel fikirleri
Web3'ün ne olduğuna dair kesin bir tanım yapmak zor olsa da yaratılışına birkaç temel ilke rehberlik eder.
- Web3 merkeziyetsiz bir yapıya sahiptir: Merkezi kuruluşlar tarafından kontrol edilen ve sahip olunan geniş internet alanları yerine, mülkiyet onu inşa edenler ve kullanıcılar arasında dağıtılır.
- Web3 izne tabi değildir: Herkesin Web3'e katılmak için eşit erişimi vardır ve hiç kimse dışlanmaz.
- Web3'ün yerel ödemeleri vardır: Bankaların ve ödeme işlemcilerinin modası geçmiş altyapısına güvenmek yerine çevrimiçi para harcamak ve göndermek için kripto para birimini kullanır.
- Web3 güvene tabi değildir: Güvenilir üçüncü taraflara güvenmek yerine teşviklere ve ekonomik mekanizmalara dayalı olarak çalışır.
Web3 neden önemlidir?
Web3'ün müthiş özelliklerini soyutlamak ve belli başlı kategorilere ayırmak zor olsa da basitleştirmek ve daha anlaşılır hale getirmek için bu özellikleri belli başlıklar altında topladık.
Mülkiyet
Web3, dijital varlıklarınızın mülkiyet hakkını benzeri görülmemiş bir şekilde size verir. Örneğin, bir web2 oyunu oynadığınızı varsayalım. Bir oyun içi öğe satın alırsanız, bu doğrudan hesabınıza bağlanır. Oyunun yaratıcıları hesabınızı silerse bu öğeleri kaybedersiniz. Oyunu oynamayı bırakırsanız da oyun içi öğelerinize yatırdığınız değeri kaybedersiniz.
Web3, eşsiz jetonlar (NFT'ler) aracılığıyla doğrudan mülkiyete izin verir. Hiç kimse, hatta oyunun yaratıcıları bile, mülkiyetinizi elinizden alma gücüne sahip değildir. Oyunu oynamayı bırakırsanız da oyun içi öğelerinizi açık pazarlarda satabilir veya takas edebilir ve değerini geri alabilirsiniz.
Sansüre dayanıklılık
Platformlar ve içerik oluşturucular arasındaki güç dinamiği büyük ölçüde dengesizdir.
OnlyFans, çoğunluğu platformu birincil gelir kaynağı olarak kullanan 1 milyondan fazla içerik oluşturucuya sahip, kullanıcı tarafından oluşturulan bir yetişkin içerik sitesidir. OnlyFans, Ağustos 2021'de müstehcen içeriği yasaklama planlarını duyurdu. Bu duyuru, geliştirilmesine yardımcı oldukları bir platformdan elde ettikleri gelirin çalındığını hisseden içerik oluşturucular arasında öfkeye yol açtı. Tepkinin ardından karar hızla geri alındı. Yaratıcıların bu savaşı kazanmasına rağmen bu durum Web 2.0 yaratıcıları için bir problemin altını çiziyor: Bir platformdan ayrılırsanız elde ettiğiniz itibarı ve takipçilerinizi kaybedersiniz.
Web3'te verileriniz blokzincirde yer alır. Bir platformdan ayrılmaya karar verdiğinizde itibarınızı yanınızda götürebilir, değerlerinizle daha açık bir biçimde uyumlu başka bir arayüze entegre edebilirsiniz.
Web 2.0, içerik oluşturucuların kuralları değiştirmemeleri için platformlara güvenmelerini gerektirir, ancak sansüre dayanıklılık bir Web3 platformunun doğal bir özelliğidir.
Merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO'lar)
Web3'teki verilerinize sahip olmanın yanı sıra, bir şirkette hisse gibi davranan tokenleri kullanarak platforma kollektif olarak sahip olabilirsiniz. DAO'lar, bir platformun merkeziyetsiz sahipliğini koordine etmenize ve geleceği hakkında kararlar almanıza izin verir.
DAO'lar teknik olarak, bir kaynak havuzu (tokenler) üzerinde merkeziyetsiz karar vermeyi otomatikleştiren, üzerinde anlaşmaya varılmış akıllı sözleşmeler olarak tanımlanır. Tokenli kullanıcılar, kaynakların nasıl harcandığına oy verir ve kod, oylama sonucunu otomatik olarak gerçekleştirir.
Ancak, insanlar birçok Web3 topluluğunu DAO olarak tanımlar. Bu toplulukların tümü, koda göre farklı merkeziyetsizlik ve otomasyon seviyelerine sahiptir. Şu anda DAO'ların neler olduğunu ve gelecekte nasıl gelişebileceklerini araştırıyoruz.
Kimlik
Geleneksel yöntemde kullandığınız her platform için bir hesap oluştururdunuz. Örneğin, bir Twitter hesabınız, bir YouTube hesabınız ve bir Reddit hesabınız olabilir. Görünen adınızı veya profil resminizi değiştirmek mi istiyorsunuz? Bunu her hesap için ayrı ayrı yapmanız gerekir. Bazı durumlarda sosyal oturum açma araçlarını kullanabilirsiniz ancak bu durum tanıdık bir sorunu, sansürü de beraberinde getirir. Tek bir tıklamayla bu platformlar sizi tüm çevrimiçi yaşamınızın dışında tutabilir. Daha da kötüsü, birçok platform, bir hesap oluşturmak için kişisel olarak tanımlanabilir bilgilerle, onlara güvenmenizi gerektirir.
Web3, dijital kimliğinizi bir Ethereum adresi ve ENS profili ile kontrol etmenize izin vererek bu sorunları çözer. Bir Ethereum adresi kullanmak güvenli, sansüre dayanıklıdır ve anonim olan platformlarda tek bir oturum açabilmenizi sağlar.
Ethereum ile giriş yapın(opens in a new tab)Yerel ödemeler
Web2'nin ödeme altyapısı bankalara ve ödeme işlemcilerine dayanır; banka hesabı olmayan veya kapsam dışı bırakılan ülke sınırları içinde yaşayan kişileri hariç tutar. Web3, doğrudan tarayıcıdan para göndermek için ETH gibi tokenleri kullanır ve güvenilir üçüncü taraf gerektirmez.
ETH hakkında daha fazlasıWeb3 sınırlamaları
Web3'ün mevcut halindeki sayısız faydasına rağmen ekosistemin gelişmesi için ele alması gereken birçok sınırlama vardır.
Erişilebilirlik
Ethereum ile Giriş Yapma gibi önemli Web3 özellikleri, herkesin sıfır maliyetle kullanması için zaten mevcuttur. Ancak işlemlerin göreli maliyeti hâlâ birçok kişi için engelleyicidir. Yüksek işlem ücretleri nedeniyle Web3'ün daha az varlıklı, gelişmekte olan ülkelerde kullanılması daha az olasıdır. Ethereumda bu zorluklar yol haritası ve katman 2 ölçeklendirme aracılığıyla çözülüyor. Teknoloji hazır, ancak Web3'ü herkese erişilebilir kılmak için katman 2'nin daha yüksek düzeyde benimsenmesine ihtiyacımız var.
Kullanıcı deneyimi
Web3 kullanımına girişin önündeki teknik engel şu anda çok yüksek. Kullanıcılar güvenlikle ilgili endişeleri kavramalı, karmaşık teknik belgeleri anlamalı ve kolayca anlaşılmayan kullanıcı arayüzlerinde gezinmelidir. Özellikle cüzdan sağlayıcıları bunu çözmek için çalışıyor, ancak Web3'ün toplu olarak benimsenmesi için daha fazla ilerleme gerekiyor.
Eğitim
Web3, Web2.0'da kullanılanlardan farklı zihinsel modellerin öğrenilmesini gerektiren yeni paradigmalar sunar. Benzer bir eğitim hamlesi, 1990'ların sonlarında Web1.0 popülerlik kazanırken gerçekleşti; World Wide Web'in savunucuları, halkı eğitmek için basit metaforlardan (bilgi otoyolu, tarayıcılar, internette gezinme) televizyon yayınlarına(opens in a new tab) kadar bir dizi eğitim tekniği kullandılar. Web3 zor değil, ama farklı. Web2 kullanıcılarını bu Web3 paradigmaları hakkında bilgilendiren eğitim girişimleri, onun başarısı için hayati öneme sahiptir.
Ethereum.org, önemli Ethereum içeriklerini mümkün olduğunca çok dile çevirmeyi amaçlayan Çeviri Programımız aracılığıyla Web3 eğitimine katkıda bulunur.
Merkezi altyapı
Web3 ekosistemi genç ve hızla gelişiyor. Sonuç olarak, şu anda büyük ölçüde merkezi altyapıya (GitHub, Twitter, Discord, vb.) bağlıdır. Birçok Web3 şirketi bu boşlukları doldurmak için acele ediyor, ancak yüksek kaliteli ve güvenilir altyapı oluşturmak zaman alıyor.
Merkeziyetsiz bir gelecek
Web3 genç ve gelişen bir ekosistemdir. Gavin Wood bu terimi 2014 yılında ortaya attı, ancak bu fikirlerin çoğu ancak yakın zaman önce gerçeğe dönüştü. Yalnızca geçen yıl, kripto para birimine olan ilgide, katman 2 ölçeklendirme çözümlerindeki iyileştirmelerde, yeni yönetişim biçimleriyle yapılan büyük deneylerde ve dijital kimlik devrimlerinde önemli bir artış oldu.
Web3 ile daha iyi bir Web yaratmanın henüz başındayız, ancak bunu destekleyecek altyapıyı geliştirmeye devam ettikçe Web'in geleceği parlak görünüyor.
Nasıl dahil olabilirim?
- Bir cüzdan edinin
- Bir topluluk bulun
- Web3 uygulamalarını keşfedin
- Bir DAO'ya katılın
- Web3 üzerinde inşa edin
Daha fazla bilgi
Web3 rijit bir şekilde tanımlanmamıştır. Çeşitli topluluk katılımcıları bu konuda farklı bakış açılarına sahiptir. İşte bunlardan birkaçı:
- Web3 nedir? Geleceğin Merkeziyetsiz İnterneti Açıklandı(opens in a new tab) – Nader Dabit
- Web 3'ü Anlamak(opens in a new tab)–Josh Stark
- Web3 Neden Önemli?(opens in a new tab)—Chris Dixon
- Merkeziyetsizlik Neden Önemli?(opens in a new tab) - Chris Dixon
- Web3 Manzarası(opens in a new tab) – a16z
- Web3 Tartışması(opens in a new tab) – Packy McCormick