Ana içeriğe geç

Bu sayfanın güncellenmesine yardım edin

🌏

Bu sayfanın yeni bir sürümü vardır ancak şu anda yalnızca İngilizce'dir. Son sürümü çevirmemize yardımcı ol.

Sayfayı çevir
İngilizce'yi gör

Burada hata yok!🐛

Bu sayfa tercüme edilmiyor. Bu sayfayı şimdilik kasıtlı olarak İngilizce bıraktık.

Sayfanın son güncellenmesi: 30 Mart 2023

Web3'e Giriş

Merkezileştirme, milyarlarca insanın internete erişimine destek oldu ve interneti mümkün kılan istikrarlı, sağlam altyapıyı yarattı. Aynı zamanda bir avuç merkezi kuruluş internetin büyük bölümünde neye izin verilip verilmemesi gerektiğine tek taraflı olarak karar verebilmelerini sağlayan bir güce sahip oldu.

Web3 bu ikileme bir cevaptır. Büyük teknoloji şirketleri tarafından tekelleştirilen bir internet yerine, Web3 merkeziyetsizliği benimsiyor ve kullanıcıları tarafından inşa ediliyor, işletiliyor ve sahipleniliyor. Web3, gücü şirketlerden ziyade bireylerin eline verir. Web3 hakkında konuşmadan önce buraya nasıl geldiğimizi keşfedelim.

Erken dönem internet

Çoğu insan interneti modern yaşamın sürekli bir desteği olarak düşünür; icat edilmiş ve o zamandan beri var olmuş gibi. Ancak bugün çoğumuzun bildiği internet başlangıçta hayal edilenden oldukça farklı. Bunu daha iyi anlamak için internetin kısa geçmişini kabaca dönemlere bölmek faydalı olur: web 1.0 ve web 2.0.

Web 1.0: Salt Okunur (1990-2004)

Tim Berners-Lee 1989'da CERN, Cenevre'de ileride internet haline dönüşecek protokolleri geliştirmekle meşguldü. Fikri ne miydi? Dünyanın herhangi bir yerinden bilgi paylaşımına izin veren açık, merkezi olmayan protokoller oluşturmak.

Şimdi "Web 1.0" olarak bilinen internet kabaca 1990 ile 2004 arasında ortaya çıktı. Web 1.0 üzerindeki internet, esas olarak şirketlerin sahip olduğu statik web siteleriydi ve kullanıcılar arasında sıfıra yakın etkileşim vardı; bireyler nadiren içerik üretirdi ve bu durum onun salt okunur web olarak bilinmesine yol açtı.

Web 1.0'ı temsil eden istemci-sunucu mimarisi (opens in a new tab)

Web 2.0: Okuma-Yazma (2004-şimdi)

Web 2.0 dönemi, 2004 yılında sosyal medya platformlarının ortaya çıkmasıyla başladı. Web salt okunur olmaktan çıkarak hem okunup hem yazılan bir şeye dönüştü. Şirketler kullanıcılara içerik sağlamak yerine kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin paylaşılması ve kullanıcılar arasında etkileşim kurulabilmesi için platformlar sağlamaya başladılar. Daha fazla insan çevrimiçi hale geldikçe bir avuç önde gelen şirket web'de oluşturulan trafik ve değerin orantısız bir miktarını kontrol etmeye başladı. Web 2.0 aynı zamanda reklama dayalı gelir modelini de doğurdu. Kullanıcılar içerik oluşturabilirken bu içeriğin sahibi olamadılar veya para kazanma özelliğinden faydalanmadılar.

Web 2.0'ı temsil eden istemci-sunucu mimarisi (opens in a new tab)

Web 3.0: Oku-Yaz-Sahip Ol

"Web 3.0" önermesi, Ethereum'un 2014'te piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra Ethereum'un kurucu ortağı Gavin Wood tarafından ortaya atıldı. Gavin, kripto para birimini ilk benimseyen çoğu kişinin hissettiği bir soruna bir çözüm getirdi: İnternet çok fazla güven gerektiriyordu. Yani bugün insanların bildiği ve kullandığı internetin büyük bölümü bir avuç özel şirketin halkın çıkarları doğrultusunda hareket edeceklerine güvenmemize dayanıyor.

Web3'ü temsil eden merkeziyetsiz ağ mimarisi (opens in a new tab)

Web3 nedir?

Web3, yeni ve daha iyi bir internet vizyonu için her şeyi kapsayan bir terim haline geldi. Web3 özünde gücü kullanıcılara mülkiyet biçiminde geri vermek için blok zincirleri, kripto para birimlerini ve NFT'leri kullanır. 2020'de Twitter(opens in a new tab)'da yayınlanan bir gönderi durumu en iyi şekilde özetliyor: Web1 salt okunurdu, Web2 okunur/yazılır, Web3 okunur/yazılır/sahip olunur olacak.

Web3'ün temel fikirleri

Web3'ün ne olduğuna dair kesin bir tanım yapmak zor olsa da yaratılışına birkaç temel ilke rehberlik eder.

  • Web3 merkeziyetsiz bir yapıya sahiptir: Merkezi kuruluşlar tarafından kontrol edilen ve sahip olunan geniş internet alanları yerine, mülkiyet onu inşa edenler ve kullanıcılar arasında dağıtılır.
  • Web3 izne tabi değildir: Herkesin Web3'e katılmak için eşit erişimi vardır ve hiç kimse dışlanmaz.
  • Web3'ün yerel ödemeleri vardır: Bankaların ve ödeme işlemcilerinin modası geçmiş altyapısına güvenmek yerine çevrimiçi para harcamak ve göndermek için kripto para birimini kullanır.
  • Web3 güvene tabi değildir: Güvenilir üçüncü taraflara güvenmek yerine teşviklere ve ekonomik mekanizmalara dayalı olarak çalışır.

Web3 neden önemlidir?

Web3'ün müthiş özelliklerini soyutlamak ve belli başlı kategorilere ayırmak zor olsa da basitleştirmek ve daha anlaşılır hale getirmek için bu özellikleri belli başlıklar altında topladık.

Mülkiyet

Web3, dijital varlıklarınızın mülkiyet hakkını benzeri görülmemiş bir şekilde size verir. Örneğin, bir web2 oyunu oynadığınızı varsayalım. Bir oyun içi öğe satın alırsanız, bu doğrudan hesabınıza bağlanır. Oyunun yaratıcıları hesabınızı silerse bu öğeleri kaybedersiniz. Oyunu oynamayı bırakırsanız da oyun içi öğelerinize yatırdığınız değeri kaybedersiniz.

Web3, eşsiz jetonlar (NFT'ler) aracılığıyla doğrudan mülkiyete izin verir. Hiç kimse, hatta oyunun yaratıcıları bile, mülkiyetinizi elinizden alma gücüne sahip değildir. Oyunu oynamayı bırakırsanız da oyun içi öğelerinizi açık pazarlarda satabilir veya takas edebilir ve değerini geri alabilirsiniz.

👀
NFT’ler hakkında daha fazlasını öğrenin
NFT'ler hakkında daha fazlası

Sansüre dayanıklılık

Platformlar ve içerik oluşturucular arasındaki güç dinamiği büyük ölçüde dengesizdir.

OnlyFans, çoğunluğu platformu birincil gelir kaynağı olarak kullanan 1 milyondan fazla içerik oluşturucuya sahip, kullanıcı tarafından oluşturulan bir yetişkin içerik sitesidir. OnlyFans, Ağustos 2021'de müstehcen içeriği yasaklama planlarını duyurdu. Bu duyuru, geliştirilmesine yardımcı oldukları bir platformdan elde ettikleri gelirin çalındığını hisseden içerik oluşturucular arasında öfkeye yol açtı. Tepkinin ardından karar hızla geri alındı. Yaratıcıların bu savaşı kazanmasına rağmen bu durum Web 2.0 yaratıcıları için bir problemin altını çiziyor: Bir platformdan ayrılırsanız elde ettiğiniz itibarı ve takipçilerinizi kaybedersiniz.

Web3'te verileriniz blokzincirde yer alır. Bir platformdan ayrılmaya karar verdiğinizde itibarınızı yanınızda götürebilir, değerlerinizle daha açık bir biçimde uyumlu başka bir arayüze entegre edebilirsiniz.

Web 2.0, içerik oluşturucuların kuralları değiştirmemeleri için platformlara güvenmelerini gerektirir, ancak sansüre dayanıklılık bir Web3 platformunun doğal bir özelliğidir.

Kimlik

Geleneksel yöntemde kullandığınız her platform için bir hesap oluştururdunuz. Örneğin, bir Twitter hesabınız, bir YouTube hesabınız ve bir Reddit hesabınız olabilir. Görünen adınızı veya profil resminizi değiştirmek mi istiyorsunuz? Bunu her hesap için ayrı ayrı yapmanız gerekir. Bazı durumlarda sosyal oturum açma araçlarını kullanabilirsiniz ancak bu durum tanıdık bir sorunu, sansürü de beraberinde getirir. Tek bir tıklamayla bu platformlar sizi tüm çevrimiçi yaşamınızın dışında tutabilir. Daha da kötüsü, birçok platform, bir hesap oluşturmak için kişisel olarak tanımlanabilir bilgilerle onlara güvenmenizi gerektirir.

Web3, dijital kimliğinizi bir Ethereum adresi ve ENS profili ile kontrol etmenize izin vererek bu sorunları çözer. Bir Ethereum adresi kullanmak güvenli, sansüre dayanıklı ve anonim olan platformlarda tek bir oturum açabilmenizi sağlar.

Ethereum ile giriş yapın(opens in a new tab)

Yerel ödemeler

Web2'nin ödeme altyapısı bankalara ve ödeme işlemcilerine dayanır; banka hesabı olmayan veya kapsam dışı bırakılan ülke sınırları içinde yaşayan kişileri hariç tutar. Web3, doğrudan tarayıcıdan para göndermek için ETH gibi jetonları kullanır ve güvenilir üçüncü taraf gerektirmez.

ETH hakkında daha fazlası

Web3 sınırlamaları

Web3'ün mevcut halindeki sayısız faydasına rağmen ekosistemin gelişmesi için ele alması gereken birçok sınırlama vardır.

Erişilebilirlik

Ethereum ile Giriş Yapma gibi önemli Web3 özellikleri, herkesin sıfır maliyetle kullanması için zaten mevcuttur. Ancak işlemlerin göreli maliyeti hâlâ birçok kişi için engelleyicidir. Yüksek işlem ücretleri nedeniyle Web3'ün daha az varlıklı, gelişmekte olan ülkelerde kullanılması daha az olasıdır. Ethereum'da bu zorluklar, ağ yükseltmeleri ve katman 2 ölçeklendirme çözümleri aracılığıyla çözülüyor. Teknoloji hazır, ancak Web3'ü herkese erişilebilir kılmak için katman 2'nin daha yüksek düzeyde benimsenmesine ihtiyacımız var.

Kullanıcı deneyimi

Web3 kullanımına girişin önündeki teknik engel şu anda çok yüksek. Kullanıcılar güvenlikle ilgili endişeleri kavramalı, karmaşık teknik belgeleri anlamalı ve sezgisel olmayan kullanıcı arayüzlerinde gezinmelidir. Özellikle cüzdan sağlayıcıları bunu çözmek için çalışıyor, ancak Web3'ün toplu olarak benimsenmesi için daha fazla ilerleme gerekiyor.

Eğitim

Web3, Web2.0'da kullanılanlardan farklı zihinsel modellerin öğrenilmesini gerektiren yeni paradigmalar sunar. Benzer bir eğitim hamlesi, 1990'ların sonlarında Web1.0 popülerlik kazanırken gerçekleşti; World Wide Web'in savunucuları, halkı eğitmek için basit metaforlardan (bilgi otoyolu, tarayıcılar, internette gezinme) televizyon yayınlarına(opens in a new tab) kadar bir dizi eğitim tekniği kullandılar. Web3 zor değil, ama farklı. Web2 kullanıcılarını bu Web3 paradigmaları hakkında bilgilendiren eğitim girişimleri, onun başarısı için hayati öneme sahiptir.

Ethereum.org, önemli Ethereum içeriğini mümkün olduğunca çok dile çevirmeyi amaçlayan Çeviri Programımız aracılığıyla Web3 eğitimine katkıda bulunur.

Merkezi altyapı

Web3 ekosistemi genç ve hızla gelişiyor. Sonuç olarak, şu anda büyük ölçüde merkezi altyapıya (GitHub, Twitter, Discord, vb.) bağlıdır. Birçok Web3 şirketi bu boşlukları doldurmak için acele ediyor, ancak yüksek kaliteli, güvenilir altyapı oluşturmak zaman alıyor.

Merkeziyetsiz bir gelecek

Web3 genç ve gelişen bir ekosistemdir. Gavin Wood bu terimi 2014 yılında ortaya attı, ancak bu fikirlerin çoğu ancak yakın zaman önce gerçeğe dönüştü. Yalnızca geçen yıl, kripto para birimine olan ilgide, katman 2 ölçeklendirme çözümlerindeki iyileştirmelerde, yeni yönetişim biçimleriyle yapılan büyük deneylerde ve dijital kimlik devrimlerinde önemli bir artış oldu.

Web3 ile daha iyi bir internet yaratmanın henüz başındayız, ancak bunu destekleyecek altyapıyı geliştirmeye devam ettikçe internetin geleceği parlak görünüyor.

Nasıl dahil olabilirim?

Daha fazla bilgi

Web3 rijit bir şekilde tanımlanmamıştır. Çeşitli topluluk katılımcıları bu konuda farklı bakış açılarına sahiptir. İşte bunlardan birkaçı:

Bu makale yararlı oldu mu?