Ana içeriğe geç
Change page

Köprüler

Son düzenleme: @zeydrm(opens in a new tab), 29 Ağustos 2024

L1 blokzincirlerinin ve L2 ölçeklendirme çözümlerinin yaygınlaşması, bunun yanı sıra giderek artan sayıda merkeziyetsiz uygulamanın farklı zincirlerde kullanılabilir hale gelmesi nedeniyle zincirler arası iletişim ve varlık hareketinin ihtiyacı ağ altyapısının temel bir parçası haline gelmiştir. Bunu mümkün kılmak için farklı türde köprüler mevcuttur.

Köprü ihtiyacı

Köprüler, blokzincir ağlarını birbirine bağlamaya yarar. Blokzincirler arasında bağlantı ve birlikte çalışma olanağı sağlarlar.

Blokzincirler izole edilmiş ortamlarda var oldukları için blokzincirlerin diğer blokzincirlerle doğal bir şekilde ticaret yapması ve iletişim kurması mümkün değildir. Sonuç olarak, bir ekosistem içinde önemli faaliyet ve yenilikler olabilirken, diğer ekosistemlerle bağlantı ve birlikte çalışma eksikliği nedeniyle sınırlıdır.

Köprüler, izole edilmiş blokzincir ortamlarının birbirleriyle bağlantı kurmasını sağlar. Blokzincirler arasında bir ulaşım rotası oluştururlar; bu sayede jetonlar, mesajlar, keyfi veriler ve hatta akıllı sözleşme çağrıları bir zincirden diğerine transfer edilebilir.

Köprülerin avantajları

Basitçe söylemek gerekirse, köprüler blokzincir ağlarının veri alışverişi yapmasını ve varlıkları birbirleri arasında taşımasını sağlayarak birçok kullanım durumunu mümkün kılar.

Blokzincirlerin kendilerine özgü güçlü ve zayıf yönleri ile uygulama geliştirme yaklaşımları (hız, işlem hacmi, maliyet vb. gibi) bulunur. Köprüler, blokzincirlerin birbirlerinin getirdiği yenilikleri kullanarak genel kripto ekosisteminin gelişimine katkıda bulunmalarını sağlar.

Köprüler, geliştiriciler için aşağıdakileri mümkün kılar:

  • zincirler arasında her türlü veri, bilgi ve varlığın transferi.
  • köprüler, protokollerin sunabilecekleri şeyler için tasarım alanını genişleterek, protokoller için yeni özellikler ve kullanım durumları ortaya koyar. Örneğin, başlangıçta Ethereum Ana Ağı'nda dağıtılan bir likidite madenciliği protokolü, tüm EVM uyumlu zincirler üzerinde likidite havuzları sunabilir.
  • farklı blok zincirlerinin güçlü yönlerinden yararlanma fırsatı. Örneğin, geliştiriciler merkeziyetsiz uygulamalarını toplamalara dağıtarak farklı L2 çözümlerinin sunduğu düşük ücret avantajından faydalanabilir ve yan zincirler ile kullanıcılar bu zincirler arasında köprü kurabilir.
  • farklı blokzincir ekosistemlerinden gelen geliştiricilerin yeni ürünler oluşturmak için iş birliği yapması.
  • farklı ekosistemlerden kullanıcıları ve toplulukları merkeziyetsiz uygulamalarına çekme fırsatı.

Köprüler nasıl çalışır?

Çeşitli köprü tasarım türleri(opens in a new tab) mevcut olsa da, varlıkların zincirler arası transferini kolaylaştırma konusunda öne çıkan üç yöntem vardır:

  • Kilitle ve bas: – Kaynak zincirdeki varlıkları kilitleyip hedef zincirde yeni varlıklar basmak.
  • Yak ve Bas: – Kaynak zincirdeki varlıkları yakıp hedef zincirde yeni varlıklar basmak.
  • Atomik takaslar: – Kaynak zincirdeki varlıkları başka bir tarafla hedef zincirdeki varlıklarla takas etmek.

Köprü türleri

Köprüler genellikle aşağıdaki kategorilerden birine girer:

Dikkate alınması gereken ödünleşmeler

Köprüler söz konusu olduğunda mükemmel çözüm diye bir şey yoktur. Bunun yerine, bir amacı yerine getirmek için yapılan ödünleşmeler vardır. Geliştiriciler ve kullanıcılar, köprüleri aşağıdaki faktörlere dayalı olarak değerlendirebilir:

  • Güvenlik – Sistemi kim doğruluyor? Harici doğrulayıcılar tarafından güvence altına alınan köprüler, genellikle blokzincirin kendi doğrulayıcıları tarafından yerel olarak veya doğal olarak güvence altına alınan köprülere göre daha az güvenlidir.
  • Kolaylık – Bir işlemin tamamlanması ne kadar sürüyor ve bir kullanıcının kaç işlemi imzalaması gerekiyor? Bir geliştirici için bir köprüyü entegre etmek ne kadar sürüyor ve süreç ne kadar karmaşık?
  • Bağlantı – Bir köprünün bağlantı kurabileceği farklı hedef zincirler (örneğin toplamalar, yan zincirler, diğer katman 1 blokzincirleri vb.) nelerdir ve yeni bir blokzinciri entegre etmek ne kadar zordur?
  • Daha karmaşık verileri iletebilme yeteneği – Bir köprü, mesajların ve daha karmaşık keyfi verilerin zincirler arasında transferini sağlayabilir mi, yoksa yalnızca zincirler arası varlık transferlerini mi destekler?
  • Maliyet etkinlik – Bir köprü aracılığıyla zincirler arası varlık transfer etmenin maliyeti nedir? Genellikle köprüler için belirli rotaların gaz maliyetlerine ve likiditesine bağlı olarak sabit veya değişken ücretler talep edilir. Ayrıca, bir köprünün güvenliğini sağlamak için gereken sermayeye dayalı olarak maliyet-etkinliği de değerlendirilmesi gereken önemli bir unsurdur.

Yüksek düzeyde, köprüler güvenilir ve güven gerektirmez şeklinde kategorilere ayrılabilir.

  • Güvenilir – Güvenilir köprüler harici olarak doğrulanır. Zincirler arası veri aktarımı için harici bir doğrulayıcı kümesi kullanırlar (çoklu imza ile federasyonlar, çok taraflı bilgi işlem sistemleri, kâhin ağı). Sonuç olarak, geniş bağlantı olanakları sağlayabilir ve zincirler arası tamamen genelleştirilmiş mesaj iletimini mümkün kılabilirler. Aynı zamanda hız ve maliyet etkinlik konusunda da iyi performans gösterme eğilimindedirler. Bunun bedeli, kullanıcıların köprünün güvenliğine inanmak zorunda kalmasıdır.
  • Güven gerektirmez – Bu köprüler, mesaj ve jeton transferi konusunda bağlandıkları blokzincire ve doğrulayıcılarına dayalıdır. Yeni güven varsayımları eklemedikleri için (blokzincirlere ek olarak) "güven gerektirmez" niteliktedirler. Sonuç olarak güven gerektirmez köprüler, güvenilir köprülere göre daha güvenli kabul edilir.

Güven gerektirmez köprüleri diğer faktörlere göre değerlendirmek için bunları genelleştirilmiş mesaj iletim köprüleri ve likidite ağları olarak ayırmamız gerekir.

  • Genelleştirilmiş mesaj iletim köprüleri – Bu köprüler, güvenlik ve zincirler arası daha karmaşık veri transferi konularında uzmandır. Genellikle maliyet-etkinlik konusunda da iyidirler. Ancak, bu güçlükler genellikle hafif istemci köprüleri için bağlantı (örneğin IBC) ve sahtecilik kanıtları kullanan iyimser köprüler (örneğin Nomad) için hız dezavantajları maliyetiyle gelir.
  • Likidite ağları – Bu köprüler, varlık transferi için atomik takas kullanır ve yerel olarak doğrulanan sistemlerdir (yani altındaki blokzincirin doğrulayıcılarını işlemleri doğrulamak için kullanırlar). Sonuç olarak, güvenlik ve hız konusunda uzmandırlar. Ayrıca nispeten maliyet-etkin kabul edilirler ve iyi bir bağlantı sunarlar. Bununla birlikte ana ödünleştirme, zincirler arası mesaj iletimini desteklememeleri nedeniyle daha karmaşık veri iletimini sağlayamamalarıdır.

Köprülerin riskleri

Köprüler, DeFi'deki en büyük üç hack'in(opens in a new tab) sorumlusu olarak kabul edilir ve hala geliştirme aşamasının erken dönemlerindedir. Herhangi bir köprü kullanmanın aşağıdaki riskleri taşıdığını unutmayın:

  • Akıllı sözleşme riski – Birçok köprü denetimleri başarılı bir şekilde geçmiş olsa da, varlıkların hırsızlığa açık hale gelmesi için akıllı sözleşmedeki tek bir hata yeterli olabilir (örneğin Solana'nın Wormhole Köprüsü(opens in a new tab)).
  • Sistemik finansal riskler – Birçok köprü, yeni bir zincirde orijinal varlığın kanonik sürümlerini oluşturmak için sarılmış varlıklar kullanır. Bu, sarılmış jeton sürümlerinin istismar edildiğini gördüğümüz için ekosistemi sistemik risklere maruz bırakır.
  • Karşı taraf riski – Bazı köprüler, kullanıcıların doğrulayıcıların kullanıcı fonlarını çalmak için işbirliği yapmayacağı varsayımına güvenmeleri gereken güvenilir bir tasarım kullanır. Kullanıcıların bu üçüncü taraf aktörlere güvenmeleri gerekliliği, onları likidite havuzu boşaltma, sansür ve diğer kötü niyetli faaliyetler gibi risklere maruz bırakır.
  • Açık sorunlar – Köprülerin geliştirme aşamalarının henüz başlangıcında olduğu göz önüne alındığında, örneğin ağ sıkışıklığı dönemleri ve ağ düzeyinde saldırılar veya durum geri alımları gibi beklenmeyen olaylar sırasında karşılaşılabilecek farklı piyasa koşullarında köprülerin nasıl performans göstereceğiyle ilgili birçok cevapsız soru bulunmaktadır. Bu belirsizlik, henüz tam olarak bilinmeyen belirli riskleri taşır.

Merkeziyetsiz uygulamalar köprüleri nasıl kullanır?

Geliştiricilerin merkeziyetsiz uygulamalarını köprülerle çapraz zincire taşıma konusunda göz önünde bulundurabileceği bazı pratik uygulamalar şunlardır:

Köprüleri entegre etme

Geliştiriciler için köprüleri destek eklemenin birçok yolu bulunmaktadır:

  1. Kendi köprüsünü oluşturma – Güvenli ve güvenilir bir köprü oluşturmak, özellikle daha güvene dayalı bir yaklaşım benimseyeceksek kolay değildir. Ayrıca, ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik çalışmalarıyla ilgili yıllar süren deneyim ve teknik uzmanlığı gerektirir. Ek olarak, bir köprüyü sürdürmek ve bunu mümkün kılmak için yeterli likidite çekmek için işin başında duracak bir ekibe ihtiyaç duyulur.

  2. Kullanıcılara birden fazla köprü seçeneği sunma – Birçok merkeziyetsiz uygulama, kullanıcıların merkeziyetsiz uygulamalarıyla etkileşimde bulunmak için kendi özgün jetonlarına sahip olmalarını gerektirir. Kullanıcıların jetonlara erişim sağlamaları için web sitelerinde farklı köprü seçenekleri sunarlar. Ancak, bu yöntem kullanıcıyı merkeziyetsiz uygulamanın arayüzünden uzaklaştırır ve diğer merkeziyetsiz uygulamalar ve köprülerle etkileşimde bulunmalarını gerekliliğini ortadan kaldırmaz. Bu, hataların artma olasılığı olan zahmetli bir kullanıcı deneyimini beraberinde getirir.

  3. Bir köprüyü entegre etme – Bu çözüm, merkeziyetsiz uygulamanın kullanıcıları harici köprü ve merkeziyetsiz borsa arayüzlerine yönlendirmesini gerektirmez. Merkeziyetsiz uygulamaların kullanıcının alışma deneyimini geliştirmelerine olanak tanır. Ancak, bu yaklaşımın sınırlamaları bulunmaktadır:

    • Köprülerin değerlendirilmesi ve sürdürülmesi zor ve zaman alıcıdır.
    • Bir köprü seçmek, tek hata noktası ve bağımlılık oluşturur.
    • Merkeziyetsiz uygulamalar, köprülerin yetenekleriyle kısıtlıdır.
    • Sadece köprüler yeterli olmayabilir. Merkeziyetsiz uygulamalar, zincirler arası takaslar gibi daha fazla işlevsellik sunmak için merkeziyetsiz borsalardan faydalanabilir.

  4. Birden fazla köprüyü entegre etme – Bu çözüm, tek bir köprüyü entegre etmenin getirdiği birçok sorunu çözer. Ancak, birden fazla köprüyü entegre etmek kaynak tüketen bir süreç olduğundan ve geliştiriciler için kripto alanının en nadir kaynağı olan teknik açıdan ve iletişim bağlamında yük oluşturduğundan kısıtlamalara tabidir.

  5. Bir köprü birleştirici entegre etme – Merkeziyetsiz uygulamalar için başka bir seçenek, birden fazla köprüye erişim olanağı sağlayan bir köprü birleştirme çözümünü entegre etmektir. Köprü birleştirmeleri, tüm köprülerin güçlü yönlerini devralır ve bu nedenle herhangi bir tek bir köprünün yetenekleriyle sınırlı değildir. Özellikle, köprü birleştiricileri genellikle köprü entegrasyonlarını sürdürür, bu da merkeziyetsiz uygulamanın köprü entegrasyonunun teknik ve operasyonel yönlerini takip etme zorunluluğundan kurtarır.

Ancak, köprü birleştiricileri de kısıtlamalara tabidir. Örneğin, daha fazla köprü seçeneği sunabilirken, genellikle birleştiricinin platformunda sunulanların dışında piyasada daha fazla köprü mevcuttur. Dahası, köprü birleştiricileri da köprüler gibi akıllı sözleşme ve teknoloji risklerine maruz kalırlar (daha fazla akıllı sözleşme = daha fazla risk).

Bir merkeziyetsiz uygulama, bir köprü veya birleştirici entegrasyonu yolunu seçerse, entegrasyonun ne kadar derin olması gerektiğine bağlı olarak farklı seçenekler bulunmaktadır. Örneğin, sadece kullanıcı giriş deneyimini iyileştirmek için ön uç entegrasyonu yapılıyorsa, bir merkeziyetsiz uygulama aracı entegre eder. Ancak entegrasyon, hisseleme, likidite madenciliği vb. gibi daha derin çaplı zincirler arası stratejileri keşfetmek amacını taşıyorsa, merkeziyetsiz uygulama SDK veya API'yi entegre eder.

Bir merkeziyetsiz uygulamayı birden fazla zincire dağıtma

To deploy a dapp on multiple chains, developers can use development platforms like Alchemy(opens in a new tab), Hardhat(opens in a new tab), Moralis(opens in a new tab), etc. Genellikle bu platformlar, merkeziyetsiz uygulamaların zincirler arası işlem yapmasını sağlayabilecek birleştirilebilir eklentilere sahiptir. Örneğin, geliştiriciler hardhat-dağıtım eklentisi(opens in a new tab) tarafından sunulan belirleyici dağıtım vekilini kullanabilir.

Örnekler:

Zincirler arası sözleşme etkinliğini görüntüleme

Geliştiriciler, akıllı sözleşmelerin zincirler arasındaki etkinliğini izlemek için alt grafikleri ve Tenderly gibi geliştirici platformlarını kullanabilir. Bu tür platformlar aynı zamanda, akıllı sözleşmeler tarafından yayımlanan olayları(opens in a new tab) kontrol etmek gibi zincirler arası etkinlikler için daha geniş veri izleme işlevselliği sunan araçlara sahiptir.

Araçlar

Daha fazla okuma

Ayrıca, aşağıdaki James Prestwich(opens in a new tab) tarafından sunulan bazı aydınlatıcı sunumlar köprüler hakkında daha derinlemesine bir anlayış geliştirmenize yardımcı olabilir:

Bu makale yararlı oldu mu?