Sosyal ağlar, günlük iletişimlerimizde ve etkileşimlerimizde büyük bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, bu platformların merkezi kontrolü birçok sorun yarattı: veri ihlalleri, sunucu kesintileri, platformdan çıkarma, sansür ve gizlilik ihlalleri, sosyal medyanın sıklıkla verdiği tavizlerden bazılarıdır. Bu sorunlarla mücadele etmek için geliştiriciler, Ethereum üzerinde sosyal ağlar oluşturuyor. Merkeziyetsiz sosyal ağlar, geleneksel sosyal ağ platformlarının birçok sorununu çözebilir ve kullanıcıların genel deneyimini iyileştirebilir.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar nelerdir?
Merkeziyetsiz sosyal ağlar, kullanıcıların bilgi alışverişinde bulunmalarının yanı sıra izleyicilere içerik yayınlayıp dağıtmalarına olanak tanıyan blok zincir tabanlı platformlardır. Bu uygulamalar blok zincir üzerinde çalıştığından, merkeziyetsiz olma kapasitesine sahip olmakla beraber, sansüre ve aşırı kontrole karşı dirençli olma yeteneğine de sahiptir.
Birçok merkeziyetsiz sosyal ağ, Facebook, LinkedIn, Twitter ve Medium gibi yerleşik sosyal medya hizmetlerine alternatif olarak mevcuttur. Ancak blok zincir destekli sosyal ağlar, onları geleneksel sosyal platformların önüne koyan bir dizi özelliğe sahiptir.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar nasıl çalışır?
Merkeziyetsiz sosyal ağlar, merkeziyetsiz uygulamaların (dapps) bir sınıfıdır - blok zincirde dağıtılan akıllı sözleşmeler tarafından desteklenen uygulamalardır. Sözleşme kodu, bu uygulamalar için arka uç görevi görür ve iş mantığını tanımlar.
Geleneksel sosyal medya platformları, kullanıcı bilgilerini, program kodunu ve diğer veri türlerini depolamak için veritabanlarına güvenir. Ancak bu, hata noktaları yaratır ve önemli riskler ortaya koyar. Örneğin, Facebook'un sunucuları geçen yıl kötü bir şekilde saatlerce çevrimdışı kaldı(opens in a new tab) ve kullanıcıların platformla bağlantısı kesildi.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar, dünya çapında binlerce düğümden oluşan eşler arası bir ağda bulunur. Bazı düğümler başarısız olsa bile, ağ kesintisiz olarak çalışacak ve uygulamaları arızalara ve kesintilere karşı dirençli hale getirecektir.
the InterPlanetary File System (IPFS)(opens in a new tab) gibi merkeziyetsiz depolama sistemlerini kullanarak Ethereum üzerine kurulu sosyal ağlar, kullanıcı bilgilerini istismar ve kötü niyetli kullanımdan koruyabilir. Hiç kimse kişisel bilgilerinizi reklamcılara satmayacak, bilgisayar korsanları da gizli bilgilerinizi çalamayacak.
Birçok blok zincir tabanlı sosyal platform, reklam geliri olmadığında para kazanmayı destekleyecek yerel token'lara sahiptir. Kullanıcılar, belirli özelliklere erişmek, uygulama içi satın alma işlemlerini tamamlamak veya favori içerik yaratıcılarına bahşiş vermek için bu token'ları satın alabilir.
Merkeziyetsiz sosyal ağların faydaları
Merkeziyetsiz sosyal ağlar sansüre dayanıklıdır ve herkese açıktır. Bu, kullanıcıların keyfi olarak yasaklanamayacağı, platformdan kaldırılamayacağı veya kısıtlanamayacağı anlamına gelir.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar, açık kaynak idealleri üzerine kuruludur ve uygulamalar için kaynak kodunu herkesin incelemesi amacıyla açık hale getirir. Blok zinciri tabanlı sosyal ağlar, geleneksel sosyal medyada yaygın olan çetrefilli algoritmaların uygulanmasını ortadan kaldırarak, kullanıcıların ve platform yaratıcılarının çıkarlarını aynı hizaya getirebilir.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar "aracıyı" ortadan kaldırır. İçerik yaratıcılar, içerikleri üzerinde doğrudan mülkiyete sahiptir ve aralarında akıllı bir sözleşmeden başka bir şey olmaksızın takipçiler, hayranlar, alıcılar ve diğer taraflarla doğrudan etkileşim kurarlar.
Küresel, eşler arası bir düğüm ağı tarafından desteklenen Ethereum ağında çalışan dapp'ler olarak, merkeziyetsiz sosyal ağlar, sunucu kesintilerine ve kesintilerine karşı daha az hassastır.
Merkeziyetsiz sosyal platformlar, içerik yaratıcılar için değiştirilemez token'lar (NFT'ler), uygulama içi kripto ödemeleri ve daha fazlası aracılığıyla gelişmiş bir para kazanma çerçevesi sunar.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar kullanıcılara yüksek düzeyde gizlilik ve anonimlik sağlar. Örneğin, bir kişi isimler, e-posta adresleri vb. gibi kişisel olarak tanımlanabilir bilgileri (PII) paylaşmak zorunda kalmadan bir ENS profili veya cüzdanı kullanarak Ethereum tabanlı bir sosyal ağda oturum açabilir.
Merkeziyetsiz sosyal ağlar, kullanıcı verilerini korumak için çok daha iyi olan merkezi veritabanlarına değil, merkeziyetsiz depolamaya dayanır.
Ethereum'da merkeziyetsiz sosyal ağlar
Ethereum ağı, token'ların popülaritesi (ERC-20/ERC-721) ve devasa kullanıcı tabanı sayesinde merkeziyetsiz sosyal medya yaratan geliştiriciler için tercih edilen araç haline geldi. İşte Ethereum tabanlı sosyal ağların bazı örnekleri:
Peepeth
Peepeth(opens in a new tab), Twitter'a benzer bir mikroblog platformudur. Ethereum blok zincirinde çalışır ve kullanıcı verilerini depolamak için IPFS kullanır.
Kullanıcılar, silinemeyen veya değiştirilemeyen "Peeps" adlı kısa mesajlar gönderebilir. Uygulamadan çıkmadan platformda, ether (ETH) üzerinden bahşişler toplayabilir veya herhangi bir kişiye bahşiş verebilirsiniz.
Mirror
Mirror(opens in a new tab), merkeziyetsiz ve kullanıcıya ait olmayı hedefleyen web3 özellikli bir yazı platformudur. Kullanıcılar, sadece cüzdanlarını bağlayarak Mirror'da ücretsiz olarak okuyabilir ve yazabilir. Kullanıcılar ayrıca yazı toplayabilir ve favori yazarlarına abone olabilirler.
Mirror'da yayınlanan gönderiler, merkeziyetsiz bir depolama platformu olan Arweave'de kalıcı olarak depolanır ve Yazma NFT'leri olarak bilinen, toplanabilir değiştirilemez token'lar (NFT'ler) olarak basılabilir. NFT yazmak, yazarlar için tamamen ücretsizdir ve toplama bir Ethereum L2'de gerçekleşir; bu da işlemleri ucuz, hızlı ve çevre dostu hale getirir.
MINDS
MINDS(opens in a new tab) en çok kullanılan merkeziyetsiz sosyal ağlardan biridir. Facebook gibi çalışıyor ve şimdiden milyonlarca kullanıcıya ulaştı.
Kullanıcılar, öğeler için ödeme yapmak için platformun yerel ERC-20 token'ını $MIND kullanır. Kullanıcılar ayrıca popüler içerikler yayınlayarak ekosisteme katkıda bulunarak ve başkalarını platforma yönlendirerek $MIND token kazanabilirler.
Ethereum üzerinde Web2 sosyal ağları
Blok zincir teknolojisini sosyal medyaya dahil etmeye çalışanlar yalnızca Web3 yerel sosyal platformları değil. Birçok merkezi platform da Ethereum'u altyapılarına entegre etmeyi planlıyor:
Reddit, kullanıcıların kaliteli içerik yayınlayarak ve çevrimiçi topluluklara (alt dizinler) katkıda bulunarak kazanabilecekleri ERC-20 token'ları olan Topluluk Puanlarını lanse etti(opens in a new tab). Bu token'ları, özel ayrıcalıklar ve avantajlar elde etmek(opens in a new tab) için bir alt dizin içinde kullanabilirsiniz. Bu proje için Reddit, Ethereum işlemlerini ölçeklendirmek için tasarlanmış bir katman 2 toplaması olan Arbitrum ile çalışıyor.
Program zaten yayında ve r/Kripto para subreddit "Moons" adlı Topluluk Puanları sürümünü çalıştırıyor(opens in a new tab). Resmi açıklamaya göre, Moons "alt diziye katkılarından dolayı posterleri, yorumcuları ve moderatörleri ödüllendiriyor." Bu token'lar blok zincirde olduğundan (kullanıcılar bunları cüzdanlarda alır), Reddit'ten bağımsızdırlar ve alınamazlar.
Rinkeby test ağında bir beta aşamasını tamamladıktan sonra, Reddit Topluluk Puanları artık bir yan ağ ve bir iyimser toplama özelliklerini birleştiren bir blok zincir olan Arbitrum Nova'da(opens in a new tab). Kullanıcılar, özel özelliklerin kilidini açmak için Topluluk Puanlarını kullanmanın yanı sıra, bunları borsalarda fiat karşılığında takas edebilirler. Ayrıca, bir kullanıcının sahip olduğu Topluluk Puanlarının miktarı, topluluk içindeki karar verme süreci üzerindeki etkisini belirler.
Ocak 2021'de Twitter Blue, NFT'ler için destek sunarak kullanıcıların cüzdanlarını bağlamalarına ve NFT'leri profil resmi olarak görüntülemelerine olanak tanıdı(opens in a new tab). Bu yazının yazıldığı sırada, sosyal medya şirketi gelecekte merkezi olmayan bir sosyal ağ oluşturmayı planladığını da duyurdu(opens in a new tab).
İnstagram
Mayıs 2022'de Instagram, Ethereum ve Polygon'da NFT'ler için destek verdiğini duyurdu(opens in a new tab). Kullanıcılar, Ethereum cüzdanlarını bağlayarak NFT'leri doğrudan Instagram'a gönderebilirler.
Merkeziyetsiz sosyal ağları kullanın
- Status.im(opens in a new tab) - Status, mesajlarınızı üçüncü taraflardan korumak için açık kaynaklı, eşler arası bir protokol ve uçtan uca şifreleme kullanan güvenli bir mesajlaşma uygulamasıdır.
- Mirror.xyz(opens in a new tab) - Mirror, kullanıcıların fikirlerini kitle fonlaması, içerikten para kazanması ve yüksek değerli topluluklar oluşturması için Ethereum üzerine inşa edilmiş, merkeziyetsiz, kullanıcıya ait bir yayın platformudur.
- Lens Protocol(opens in a new tab) - Lens Protocol, içerik yaratıcıların merkeziyetsiz internetin dijital bahçesinde nereye giderlerse gitsinler içeriklerinin mülkiyetini almalarına yardımcı olan birleştirilebilir ve merkeziyetsiz bir sosyal grafiktir.
- Farcaster(opens in a new tab) - Farcaster yeterince merkeziyetsiz bir sosyal ağdır. Birçok istemciyi destekleyen açık bir protokoldür, tıpkı e-posta gibi.
Daha fazla okuma
Makaleler
- Sosyal medyayı merkeziyetsizleştirmek: web3 sosyal yığınına bir rehber(opens in a new tab) - Coinbase Ventures
- Social Networks Are the Next Big Decentralization Opportunity(opens in a new tab) — Ben Goertzel
- Web3 holds the promise of decentralized, community-powered social networks(opens in a new tab) — Sumit Ghosh
- An Overview of the Blockchain Social Media Landscape(opens in a new tab) — Gemini Cryptopedia
- How Blockchain Can Solve Social Media Privacy(opens in a new tab) — Prableen Bajpai
- Social Media Networks Are Coming To The Blockchain(opens in a new tab) — Emmanuel Awosika
- Sosyal Ağlar İçin Yeterli Merkeziyetsizlik(opens in a new tab) - Varun Srinivasan
Videolar
- Decentralized Social Media Explained(opens in a new tab) — Coinmarketcap
- DeSo Blockchain Wants to Decentralize Social Media(opens in a new tab) — Bloomberg Technology
- The Future of Decentralized Social Media w/ Balaji Srinivasan, Vitalik Buterin, Juan Benet(opens in a new tab) — ETHGlobal
Topluluklar
- Status Discord Sunucusu(opens in a new tab)
- Mirror Discord Sunucusu(opens in a new tab)
- r/CryptoCurrency subreddit(opens in a new tab)